Ռուբեն Վարդանյանի դեմ հարուցված գործը

2023 թ. սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղից Հայաստան մուտք գործելիս Ադրբեջանի իշխանություններն ապօրինի կերպով ձերբակալել են Ռուբեն Վարդանյանին։ Նրան առաջադրվել է մեղադրանք` այսպես կոչված ահաբեկչության հետ կապված մի շարք հանցագործությունների համար, և նրան սպառնում է ցմահ ազատազրկում։ Մեղադրանքներն ունեն քաղաքական դրդապատճառներ։ Դրանց նպատակը քաղաքական վրեժխնդրությունն է, քանի որ Ռուբեն Վարդանյանը քննադատել է նախագահ Իլհամ Ալիևին և Ադրբեջանի կառավարությանը, ինչպես նաև՝ զբաղեցրել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության պետնախարարի պաշտոնը։

2024 թ․ ապրիլին Ռուբեն Վարդանյանը 20-օրյա հացադուլ էր հայտարարել՝ բողոքելով իր և քրիստոնյա հայ մյուս բանտարկյալների նկատմամբ իրականացվող քաղաքական շոուի՝ դատավարության դեմ։ Ի պատասխան, Ադրբեջանի Պետական անվտանգության ծառայության նախնական կալանքի վայրի ղեկավարությունը նրան տեղափոխել էր պատժախուց և ենթարկել տարաբնույթ խոշտանգումների, այդ թվում՝ խցում 24/7 ռեժիմով լույսը չեն անջատել, ստիպել են ժամերով կանգնած մնալ, զրկել են խմելու ջրից, մաքուր հագուստից, լոգանք ընդունելու հնարավորությունից և զուգարանի թղթից, ինչպես նաև՝ պահել են լիակատար մեկուսացման մեջ։

2025 թ․ հունվարից Բաքվի ռազմական դատարանը Ռուբեն Վարդանյանի գործով անցկացրել է 30-ից ավելի փակ լսումներ։ Այս դատավարությունները կոպտորեն խախտել են միջազգային իրավունքը, որի համաձայն խստիվ արգելում է քաղաքացիական անձանց դատել ռազմական դատարաններում։ Բացի այդ, դատաքննությունը նշանավորվել է դատավարական նորմերի կոպիտ խախտումներով, այդ թվում՝ փաստաբանների հետ կոնֆիդենցիալ հանդիպումների համակարգված սահմանափակումներով, պաշտպանության տարրական միջնորդությունների մերժմամբ, ընթացակարգային ուշացումներով և, մեղադրական եզրակացության մեջ թարգմանական սխալներով հանդերձ, դատալեզվաբանական փորձաքննության պես առանցքային պահանջի չկատարմամբ։ Դատարանում ներկայացվել են ավելի քան 100 «տուժողի» վկայություններ, որոնք չեն կարող հաշվի առնվել, քանի որ դրանք ոչ թե վկայություն են, այլ ասեկոսեներ, որոնց հեղինակները նույնիսկ ընդունել են, որ երբեք չեն հանդիպել Ռուբեն Վարդանյանին ու նրան իրենց կամ իրենց հարազատների ենթադրյալ վնասվածքների հետ կապող բառացիորեն ոչ մի ապացույց չունեն։ Բոլորը պարզապես պնդել են, որ Ռուբեն Վարդանյանն է պատասխանատու՝ հիմնվելով (իրենց իսկ խոսքով) կառավարության կողմից իրենց ասվածի վրա։

2025 թ. փետրվարին Ռուբեն Վարդանյանը սկսել էր ևս մեկ հացադուլ՝ այս անգամ իր նկատմամբ բացահայտ «դատական ֆարսի» դեմ՝ վկայակոչելով ընթացակարգային կոպիտ խախտումները և ռազմական գաղտնի դատավարության կեղծ բնույթը։ Չնայած Ռուբեն Վարդանյանի արագ վատթարացող առողջությանը, իրավունքների խախտումները շարունակվել էին. նրա արյան ճնշումը գրանցվել էր վտանգավոր «2-րդ փուլի» սահմաններում, նա կորցրել էր վեց կիլոգրամ և գրեթե ուշաթափվել փակ լսումների ժամանակ, որոնք, չնայած այս հանգամանքներին, չէին հետաձգվել: Նա դադարեցրել էր հացադուլը 23 օր անց՝ աջակիցներին վստահեցնելով, որ տոկուն է ու ընդգծելով հացադուլի միջոցով խորհրդանշական դիմադրությունն անարդարության նկատմամբ։ Ռուբեն Վարդանյանի ընտանիքն առ այսօր չունի տեղեկություն, թե հոգեբանական ու ֆիզիկական ինչ չափի վնաս է նա կրել այս վերաբերմունքի հետևանքով։ Նա արդեն երկու տարի կալանքի տակ է, որի մեծ մասն անցկացրել է մենախցերում կամ պատժախցերում՝ հոգեբանական մշտական ճնշման տակ։