Նախապատմություն

Լեռնային Ղարաբաղի պատմությունը

Լեռնային Ղարաբաղը, որը հայերի շրջանում հայտնի է Արցախ անունով, դարեր շարունակ բնակեցված է եղել հայերով: Խորհրդային շրջանում այն եղել է ինքնավար մարզ՝ Ադրբեջանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության կազմում, այնուհետև՝ 1991 թվականին, հռչակել է իր անկախությունը: Այդ ժամանակից ի վեր՝ ադրբեջանցի և տեղի հայկական ուժերը մտել են ձգձգված հակամարտության մեջ, ինչի հետևանքով մեծաթիվ զոհեր են եղել:

2023 թ. սեպտեմբերի 19-ին ադրբեջանական ուժերը գրավում են Արցախի մայրաքաղաքը, ինչը հանգեցնում է նրան, որ Լեռնային Ղարաբաղը ստիպված է լինում լուծարել իր ուժային և պետական կառույցները: Լեռնային Ղարաբաղի հայերը բռնի տեղահանվում են Հայաստան՝ ստեղծելով փախստականների զգալի ճգնաժամ Հայաստանի համար, որն այժմ պետք է հոգա տեղահանված բնակչության կարիքները։

2023 թվականի հոկտեմբերին Հայաստանը ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանին պաշտոնապես տեղեկացնում է Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած էթնիկ զտումների մասին: Արդարադատության միջազգային դատարանը հայտարարում է, որ Ադրբեջանը պարտավոր է հավատարիմ մնալ հետևյալ միջոցներին.

1. (i) ապահովել, որպեսզի 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ից հետո Լեռնային Ղարաբաղը լքած մարդիկ և նրանք, ովքեր ցանկանում են վերադառնալ Լեռնային Ղարաբաղ, կարողանան դա անել անվտանգ կերպով, առանց խոչընդոտի և արագ:
   (ii) ապահովել, որպեսզի այն մարդիկ, որոնք 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ից հետո մնացել են Լեռնային Ղարաբաղում կամ վերադարձել են Լեռնային Ղարաբաղ և նրանք, ովքեր ցանկանում են մնալ, չենթարկվեն որևէ բռնության կամ խոչընդոտի, ինչը կստիպի նրանց փախչել, և
2. պաշտպանել և պահպանել քաղաքացիական գրանցամատյանները, անձը հաստատող փաստաթղթերը, գույքի իրավունքները և ռեգիստրները, որոնք վերաբերում են (1) ենթակետի ներքո նույնականացված անձանց, և պատշաճ կերպով հաշվի առնել այդ փաստաթղթերը և գրանցումներն իր վարչական և օրենսդրական գործունեության մեջ: